Chyba nie ma kobiety, która nie zna pojęcia paluch koślawy lub częściej „halux”. Każda z pań obawia się tego schorzenia, które po pierwsze jest przyczyną nieprzyjemnych dolegliwości bólowych, a co gorsze staje się źródłem kompleksów wynikających z powstałego defektu plastycznego w obrębie stopy.
Czym jest paluch koślawy?
Paluch koślawy, czyli z łaciny hallux valgus (stąd powszechnie niepoprawnie stosowana nazwa. Hallux znaczy z łaciny paluch) jest to schorzenie dotyczące stopy, a konkretnie stawu śródstopno-paliczkowego palucha. Patologia ta polega na deformacji stopy wynikającej ze zniekształcenia osi I promienia stopy. Inaczej mówiąc w deformacji tej dochodzi do bocznego odchylenia osi palucha i przyśrodkowego przemieszczenia osi I kości śródstopia. W zaawansowanych stanach chorobowych często paluch koślawy występuje razem z pojedynczym lub mnogimi palcami młotkowatymi stopy. Schorzenie zdecydowanie częściej dotyka kobiet niż mężczyzn.
Częstość zachorowań kobiet do mężczyzn to 9:1.
Fot. Paluch koślawy stopy lewej
Do najczęściej występujących objawów palucha koślawego należą:
- Koślawa deformacja pierwszego stawu śródstopno-paliczkowego (MTP I – metatarso-phalangeal joint)
- Zaczerwienienie skóry w okolicy stawu MTP I
- Przerost i stan zapalny kaletki okolicy stawu MTP I
- Ból przodostopia
Przyczyny choroby:
Z racji zdecydowanie częściej występującej deformacji palucha koślawego u kobiet przyjęło się twierdzenie, że do głównych przyczyn zachorowania należy używanie obuwia na wysokim obcasie. Fakt, że w krajach afrykańskich w których obuwia nie używa się, a mimo to licznie występują deformacje palucha koślawego każe poddać w wątpliwość powyższą tezę. Niezaprzeczalnym jest jednak fakt że, noszenie obuwia, tym bardziej obuwia na wysokim obcasie sprzyja pojawieniu i nasileniu się dolegliwości bólowych wynikających z samej deformacji. Obuwie na wysokim obcasie powoduje zwiększone obciążenie przodostopia, w tym dwóch wierzchołków trójkąta podparcia stopy: I i V głowy kości śródstopia. Przekłada się to na przyśpieszone zużywanie się stawów przodostopia i przyśpieszenie rozwoju choroby zwyrodnieniowej tych stawów. Obuwie na wysokim obcasie zmienia również mechanikę chodu, co nie pozostaje bez wpływu na inne stawy kończyn dolnych i na stawy w obrębie kręgosłupa.
Brak jednoznacznych dowodów wskazujących, że używanie obuwia na wysokim obcasie jest bezpośrednią przyczyną powstawania deformacji palucha koślawego.
Używanie obuwia na wysokim obcasie przyśpiesza rozwój choroby zwyrodnieniowej stawów przodostopia i przyczynia się do pojawienia i nasilania się dolegliwości bólowych przodostopia zwłaszcza u osób z już istniejącą deformacją palucha koślawego.
Przyczyny deformacji:
- Czynniki dziedziczne (im wcześniej wystąpi deformacja palucha koślawego, tym czynnik dziedziczny ma większe znaczenie)
- Płaskostopie poprzeczne
- Wzmożona wiotkość stawowa
- Koślawe ustawienie tyłostopia
- Układowe choroby zapalne (reumatoidalne zapalenie stawów – RZS)
- Obuwie (mimo, że patologia występuje w populacjach nie noszących obuwia, w populacjach używających buty jest częstsza 15 razy, niezależnie czy jest to obuwie na wysokim ,czy niskim obcasie)
- Nadwaga, otyłość
- Przykurcz ścięgna Achillesa
Diagnostyka i leczenie
W przypadku wystąpienia dolegliwości bólowych przodostopia lub stwierdzenia niepokojącej deformacji w okolicy stawu śródstopno-paliczkowego palucha należy swoje kroki skierować do lekarza ortopedy. Tam lekarz dokona oględzin i badania fizykalnego stóp pacjenta. W przypadku stwierdzenia deformacji palucha koślawego ortopeda skieruje chorego na badania dodatkowe. Badanie RTG w dwóch projekcjach: przód-tył i bocznej jest najczęściej wystarczające do oceny stopnia deformacji stopy i wybraniu odpowiedniej metody leczenia. Co istotne, ważne aby zdjęcie RTG wykonać w pełnym obciążeniu stóp, czyli w pozycji stojącej.
W zależności od stopnia zaawansowania zmian zaproponowany może być zabieg korekcyjny stopy na tkankach miękkich (coraz rzadziej stosowany ze względu na małą skuteczność) – przypadki mniej zaawansowane lub zabieg radykalny, związany z przecinaniem kości na jednym bądź kilku poziomach – przypadki deformacji zaawansowane. Nie ma jednej, uniwersalnej metody operacyjnego leczenia palucha koślawego i każdy przypadek powinien być analizowany indywidualnie. Po leczeniu operacyjnym deformacji palucha koślawego pacjent zobowiązany jest do noszenia specjalnej ortezy odciążającej przodostopie przez okres 4-6 tygodni.
Należy pamiętać, że z operacją wiążą się pewne ryzyka. Z mojego doświadczenia ryzyko nawrotów deformacji palucha koślawego rośnie proporcjonalnie do stopnia zaawansowania deformacji z którą pacjent się zgłasza do lekarza. Nawrót deformacji może również wynikać z doboru nieadekwatnej do stopnia zaawansowania zmian chorobowych metody leczenia operacyjnego. Operacje w obrębie stopy często wiążą się z długim okresem gojenia i rekonwalescencji, co wynika ze stosunkowo słabego ukrwienia w obrębie stopy (w trakcie operacji upośledzamy je dodatkowo) i słabo rozwiniętej tkanki podskórnej w obrębie stopy (kość leży praktycznie pod samą skórą), a to wydłuża okres utrzymującego się obrzęku i spowalnia gojenie rany pooperacyjnej.
Czy wkładki do butów, kliny, specjalne peloty, ortezy mogą uleczyć palucha koślawego?
Nie
Wszystkie wymienione wyżej środki należy traktować, jako działające objawowo. Nie ma badań potwierdzających ich działania leczniczego na deformację palucha koślawego, co więcej nie ma badań potwierdzających ich skuteczność odnośnie spowalniania rozwoju choroby.
Bardzo dobry artykuł!