„Woda w kolanie”

To bardzo popularne wśród pacjentów określenie wysiękowego zapalenia stawu kolanowego. Czym jest ta tytułowa „woda” i skąd się bierze.

Aby omówić to zagadnienie należałoby zacząć od kilku słów wyjaśnienia na temat anatomii stawu kolanowego.

Staw kolanowy ma skomplikowaną budowę, łączy kości: piszczelową, udową i rzepkę. Staw kolanowy zaliczany jest do stawów zawiasowych umożliwiających ruchy zginania i prostowania ale przy zgiętym stawie dochodzi zakres ruchów rotacyjnych, co jest charakterystyczne tylko dla kolana. Niektórzy autorzy w ramach stawu kolanowego wyróżniają staw rzepkowo-udowy i staw udowo-piszczelowy. Powierzchnie stawowe kości tworzących staw kolanowy połączone są torebką stawową składającą się z włóknistej warstwy zewnętrznej i maziowej warstwy wewnętrznej. Torebka stawowa od zewnątrz wzmocniona jest więzadłami zewnętrznymi stawu kolanowego. Nie można oczywiście nie wspomnieć o ważnych wewnątrzstawowych więzadłach: krzyżowym przednim (ACL-anterior cruciate ligament) i krzyżowym tylnym (PCL-posterior cruciate ligament) oraz o dwóch innych ważnych strukturach stawu, a mianowicie łąkotkach przyśrodkowej i bocznej. Zarówno więzadła krzyżowe, jak i  łąkotki będą tematem oddzielnych wpisów wkrótce.

Wróćmy do „wody w kolanie”.

Wewnętrzna błona torebki stawowej stawu kolanowego, to tak zwana maziówka, jest to struktura bogato unaczyniona. W normalnych, fizjologicznych warunkach błona maziowa produkuje niewielkie ilości lepkiego płynu stawowego. Płyn stawowy spełnia bardzo ważne funkcje: smaruje powierzchnie stawowe kości, odżywia chrząstkę, ma właściwości amortyzujące.

W skład płynu stawowego wchodzą: proteoglikany (między innymi glukozamina, chondroityna), kolagen, białka niekolagenowe.

W sytuacjach patologicznych, na skutek działania czynników „drażniących” błona maziowa stawu może reagować odczynem zapalnym i produkcją płynu wysiękowego. Sprzyja temu bogate ukrwienie maziówki. W sytuacji takiej dochodzi do powstania obrzęku stawu kolanowego, zatarcia kształtu stawu, bolesnego ograniczenia ruchu stawu, bólu, wzmożonego ucieplenia stawu.

 

Objawy wysięku w stawie to: obrzęk stawu, zatarcia kształtu stawu, bolesne ograniczenie ruchu, ból, wzmożone ucieplenie stawu

 

Przyczyny

Wśród najczęstszych przyczyn obrzęków stawu kolanowego wymienia się:

Stany pourazowe (uszkodzenia: łąkotek, więzadeł, chrząstki)

Stany przeciążeniowe (przeciążenia sportowe, nadwaga, praca na kolanach)

Infekcje

Choroby błony maziowej (np.: guzkowo-kosmkowe zapalenie błony maziowej)

Choroby układowe (RZS- reumatoidalne zapalenie stawu, dna moczanowa)

Choroba zwyrodnieniowa

Diagnostyka

Rozpoznanie wysięku w stawie kolanowym nie powinno sprawić kłopotu żadnemu ortopedzie. Jednym z typowych objawów potwierdzających obrzęk w stawie kolanowym jest tak zwany dodatni test balotowania rzepki. Z metod diagnostyki obrazowej dużą rolę w ocenie wielkości obrzęku stawu ma USG -ultrasonografia i MRI– rezonans magnetyczny. Badanie te w wielu przypadkach mogą wskazać źródło problemu. Szczególnie MRI jest badaniem cechującym się wysoką czułością i dokładnością.

Leczenie

– w domu

W warunkach domowych osoby z obrzękiem stawu (nie tylko kolanowego) „ratować” się mogą powszechnie dostępnymi doustnymi lekami przeciwzapalnymi, jak ibuprofen, ketoprofen, naproxen. Leki te poza działaniem  przeciwzapalnym mają działanie przeciwbólowe i hamują aktywność błony maziowej w aspekcie produkcji wysięku.

WAŻNE: Nie wszystkie osoby mogą stosować doustne leki przeciwzapalne!!! (uczulenia, interakcje z innymi lekami, astma, jaskra) W przypadku wątpliwości, zawsze proszę konsultować się z lekarzem przed przyjęciem leku!

Dobrym pomysłem jest elewacja kończyny (położenie nogi wyżej na poduszce, czy na wałku z koca) i zastosowanie chłodzących okładów bezpośrednio na staw. Mogą to być mokre okłady roztworu altacetu (nie owijać folią!!!). Często stosowane są coldpacki, czyli woreczki plastikowe z płynem/kulkami żelowymi , które najpierw mrozimy w lodówce by później przykładać na obrzęknięty staw. Zimne okłady możemy wykonywać do czterech razy dziennie i mogą one trwać do 15-20 minut.

– u lekarza

W procesie leczenia najważniejszym elementem jest ustalenie przyczyny problemu powodującego powstanie „wody w kolanie” ? i leczenie przyczynowe.

W celu doraźnego zmniejszenia dolegliwości bólowych bardzo często ortopeda wykonuje tak zwaną punkcję stawu kolanowego mającą na celu usunięcie nadmiernej ilości płynu ze stawu. Punkcja poza działaniem przynoszącym ulgę pacjentowi stanowi również źródło informacji dla lekarza. Płyn przejrzysty, żółty jest typowy dla jałowych procesów zapalnych, płyn mętny, zielonkawy wskazuje na infekcję ropną. Warto zaznaczyć, że w sytuacjach budzących wątpliwości diagnostyczne płyn pobrany podczas punkcji wysyła się na badania laboratoryjne.

Częstym postępowaniem w przypadku bolesnego obrzęku stawu kolanowego nie związanego ze świeżym urazem jest podanie, po wcześniejszej punkcji kolana, tak zwanej blokady dostawowej. Blokada jest sterydowym, lekiem przeciwzapalnym. W wielu sytuacjach działanie takie przynosi natychmiastową poprawę i zmniejsza, bądź znosi ból, natomiast czas działania „blokady” jest bardzo zróżnicowany i w sumie u każdego inny. Pamiętać również należy, że nie można ich stosować zbyt często.

W przypadku przewlekłych wysiękowych zapaleń maziówki stawu kolanowego w przebiegu RZS, łuszczycy, dny moczanowej lub o nieznanej etiologii leczeniem z wyboru jest synowektomia, czyli zniszczenie/usunięcie błony maziowej. Synowektomia może być izotopowa i wiąże się z podaniem związku radioizotopowego do jamy stawowej, co powoduje zniszczenie błony maziowej nadmiernie produkującej wysięk. Zastosować można również synowektomię mechaniczną wykonywaną podczas zabiegu artroskopii stawu kolanowego, polegającą na usunięciu przerośniętej maziówki za pomocą specjalnego narzędzia tak zwanego shavera.